Şuşada yeni həyat başlanır
Şuşa Azərbaycanın mədəniyyət
mərkəzidir. Şuşa şəhərinin əsası 18-ci əsrin ortalarında Pənahəli xan
tərəfindən qoyulmuşdur. Bir şəhər kimi formalaşması üç mərhələdən keçərək XIX
əsrin sonu XX əsrin əvvəllərinə qədər davam edib. "Qarabağın incisi”
adlandırılan əlverişli hərbi-strateji mövqeyə malik idi və yarandığı gündən
Qarabağın inzibati–siyasi mərkəzi rolunu oynayıb. Yalnız sovet hakimiyyəti illərində Şuşa Qarabağın inzibati mərkəzi
statusundan məhrum
edilib. Şəhər 1923-cü ildə təşkil edilmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar vilayətinin
tərkibində yaradılmış Şuşa rayonunun mərkəzinə çevrilib. Şuşa şəhərində yaşayan
əhalinin mütləq əksəriyyətini Azərbaycan türkləri təşkil edib. Şuşa tarixən
Azərbaycanın tarixi-mədəni, ictimai-siyasi həyatının mühüm mərkəzlərindən biri,
ölkəmizin mədəniyyət beşiyi, Qafqazın konservatoriyası olmuşdur. Ulu Öndər
Heydər Əliyev Şuşanın Azərbaycan üçün nə dərəcədə əhəmiyyətli olduğunu
bildirərək deyirdi: "...Şuşa Azərbaycanın ən əziz və böyük tarixi olan bir
guşəsidir. Şuşanı yaradanlar, Şuşa şəhərini quranlar, Şuşa qalasını tikənlər
Azərbaycan torpağının sahibləri olublar və Qarabağda Azərbaycan torpağının daim
qorunması, saxlanması üçün Şuşa şəhərini, qalasını yaradıblar. Bu, Azərbaycan xalqının, əcdadlarımızın
yaratdığı böyük abidədir, təkcə şəhər deyil, böyük tarixi abidədir. Şuşa təkcə
şuşalılar üçün yox, bütün azərbaycanlılar üçün, Vətənini, millətini sevən hər bir vətəndaşımız üçün
əziz bir şəhərdir, əziz bir torpaqdır, əziz bir qaladır, əziz bir
abidədir". Ona
görə də Azərbaycan mədəniyyətinin mühüm mərkəzlərindən olan Şuşanın qorunması
Ulu Öndər Heydər Əliyevin xüsusi diqqətində olmuş, ölkəmizə rəhbərlik etdiyi
dövrlərdə bu şəhərlə bağlı mühüm qərarlar qəbul etmiş, mühüm tədbirlər həyata
keçirmişdir. Heydər Əliyev hələ Azərbaycan rəhbəri seçilməmişdən
əvvəl Şuşanın inkişaf etdirilməsinin əhəmiyyəti barədə məsələ qaldırıb, Şuşa
şəhərinin Azərbaycan xalqının böyük bir tarixi abidəsi, incisi kimi bərpa
etdirilməsinin zəruriliyi qənaətinə gəlmiş, Azərbaycana rəhbər seçildikdən
sonra isə Şuşanı abadlaşdırmaq, eyni zamanda tarixi abidələri qoruyub saxlamaq
və böyük bir muzeyə çevirmək üçün əhəmiyyətli işlər görüb. 1977-ci ildə onun
təşəbbüsü ilə "Şuşa şəhərinin tarixi hissəsini tarixi memarlıq qoruğu elan
etmək haqqında” qərar qəbul etmişdi. Həmçinin Şuşada abidələrin qorunması,
görkəmli mədəniyyət və incəsənət xadimlərinin xatirələrinin əbədiləşdirilməsi
istiqamətində əhəmiyyətli addımlar atılmışdı. 1982-ci ildə Şuşaya səfəri zamanı
Ulu Öndər M.P.Vaqifin məqbərəsinin, Poeziya evinin açılışında iştirak etmiş,
Üzeyir Hacıbəylinin və Bülbülün ev muzeyləri ilə tanış olmuş, azərbaycanlı
əhalinin milli və dini dəyərlərə sahib çıxmaları üçün şəxsi nümunə göstərərək
Şuşa məscidinə getmişdir. Şuşada şairə Xurşidbanu Natəvana abidə qoyulmuş, yeni iş yerləri açılmış, yerli
əhalinin milli ruhu yüksəlmiş, Şuşa şəhərinin siması əsaslı şəkildə
dəyişmişdir. 1992-ci il mayın 8-də Ermənistan
Respublikasının işğalçı hərbi qüvvələri tərəfindən Şuşa şəhəri işğal edildi və
29 il ərzində burada xalqımızın əsrlərdən bəri yaratdığı tarixi–mədəni irsin
məhv edilməsi üçün vandalizm siyasəti həyata keçirildi. 2020-ci il noyabrın 8-də isə
ordumuzun qətiyyətli mübarizəsi və qüdrəti sayəsində tarixi ədalət bərpa
edildi, Şuşa şəhəri işğaldan azad olundu. Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev bu münasibətlə ”Şuşa bizimdir! Qarabağ bizimdir!”
deyərək Azərbaycan xalqını təbrik etmişdir. 2021-ci il 30 avqust tarixində
Şuşada böyük Azərbaycan şairi, dövlət xadimi, Qarabağ xanının vəziri Molla
Pənah Vaqifin məqbərəsinin önündə Vaqif Poeziya Günlərinin açılış tədbiri keçirildi. Bu tədbir ölkənin
həyatında əlamətdar hadisə kimi qeyd olunmalıdır. Prezident İlham Əliyevin həmin gün
Şuşada Vaqif Poeziya Günlərinin açılış mərasimində çıxış edərkən qeyd etmişdir
ki, Ulu Öndərin təşəbbüsü ilə 1982-ci il yanvarın 14-də Şuşada qarlı, şaxtalı
havada bu məqbərənin açılışı olmuşdur. Bu, sıradan olan hadisə deyildi. Çünki o
vaxt Şuşa Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin bir hissəsi idi. Uzun illər
ermənilər Şuşaya iddia edirdilər, Şuşanı erməni şəhəri kimi qələmə verməyə
çalışırdılar. Halbuki, bunun üçün heç bir tarixi, mədəni əsas yox idi. Onu da
nəzərə almalıyıq ki, Molla Pənah Vaqif təkcə şair yox, eyni zamanda, Qarabağ
xanının vəziri idi. Sovet dövründə sovet ideologiyası, sovet hökumətinin
tarixlə bağlı yanaşması belə idi ki, xanlıqlar tarixin qara ləkəsi kimi qələmə
verilirdi. Bütün bunlara baxmayaraq, Ulu Öndərin iradəsi və qətiyyəti
nəticəsində bu məqbərə ucaldılmışdır və bir daha Şuşanın Azərbaycan şəhəri kimi
təsdiqi öz yerini tapmışdır. 39 il əvvəl Şuşada Ulu Öndərin
iştirakı ilə Vaqifin məqbərəsi açılmışdı. Erməni vandalizminin nəticəsində
dağıdılmış məqbərənin bərpasını Heydər Əliyev Fondu öz üzərinə götürdü. Vaqif
Poeziya Günləri də bərpa edildi, "Xarıbülbül” festivalı da bərpa edildi. Bu
ilin may ayında biz çox böyük coşqu ilə bu festivalı keçirdik və bu tarixi
bərpa etdik. 7 ay ərzində artıq çox böyük işlər
görülüb. İlk növbədə, yol çəkildi. Zəfər yolu
artıq inkişafın və azad olunmuş torpaqlara həyatın qaytarılmasının rəmzinə
çevrilib. Magistral yol da çəkilir. Füzuli şəhərindən tunellər daxil olmaqla,
magistral yol tikilir, daha qısa yol olacaq. Şuşanın elektrik təsərrüfatı bərpa
edildi, buraya yüksəkgərginlikli xətlər Füzulidən çəkildi, yarımstansiya
tikildi. Şuşaya suyun verilməsi bərpa olundu. İndi iki mənbədən Şuşaya su
gəlir. Şuşanın tarixi abidələrinin bərpasına start verildi. Üç məsciddə
təmir-bərpa işləri gedir. Yuxarı Gövhərağa məscidinin təmiri demək olar ki,
bitmək üzrədir. Saatlı və Aşağı Gövhərağa məscidlərinin təmiri ilə bağlı
göstərişlər verildi. Bu məscidlərin təmirini yenə də Heydər Əliyev Fondu öz
üzərinə götürmüşdür. Natəvan bulağı bərpa edildi, indi su gəlir. "Xarıbülbül”
hoteli istifadəyə verildi, artıq may-iyun aylarında ilk qonaqlarını qəbul etdi.
Ermənilər tərəfindən gülləbaran edilmiş dahi şəxsiyyətlərimizin – Natəvanın,
Üzeyir Hacıbəylinin, Bülbülün büstləri gətirildi və mərkəzi meydanda qoyuldu.
Vaqifin məqbərəsi, Vaqifin büstü yenidən açıldı, Üzeyir Hacıbəylinin abidəsi
yenidən qoyuldu. Üzeyir Hacıbəylinin dağıdılmış evinin bərpası ilə bağlı
göstəriş verildi. "Qarabağ” hoteli əsaslı təmirdən sonra öz qapılarını yenidən
qonaqların üzünə açdı. Şuşada yeni
beşulduzlu hotel inşa olunacaq. Orada 150 otaq olacaq. Hazırda Şuşada "Qarabağ”
və "Xarıbülbül” hotellərində 150 otaq mövcuddur, 300 otaq, böyük konfrans zalı
və tədbirlər üçün yerlər olacaqdır. Mənfur düşmən "Dağlıq Qarabağ
Respublikası”nın qondarma parlamenti üçün bina inşa etmək istədiyi yerdə
beşulduzlu hotel inşa olunacaqdır. Yeni yaşayış kompleksinin təməli qoyuldu. Şuşanın
təməlini 1752-ci ildə Pənahəli xan qoymuşdur və gələn il biz Şuşanın 270-ci
ildönümünü təntənəli şəkildə qeyd edəcəyik. İşğala baxmayaraq, Şuşa Azərbaycan
ruhunu saxlaya bildi. Şuşaya gələn hər bir insan bunu görür. Hətta dağılmış
vəziyyətdə, hətta işğal dövründə vandalizmə məruz qalmış şəkildə Şuşa öz
ruhunu, öz qamətini saxlaya bildi, əyilmədi, sınmadı, bizi gözlədi. Biz əminik
ki, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə qısa zamanda həyata keçiriləcək
yenidənqurma işləri nəticəsində Şuşa dünyanın ən gözəl şəhərləri siyahısında öz
layiqli yerini tutacaq. Səidə QOCAYEVA, Qazax Rayon Heydər Əliyev Mərkəzinin baş fond mühafizi
Facebook-da paylaş