Qazaxda 1 oktyabr - prokurorluq işçilərinin peşə bayramı və Azərbaycan prokurorluq orqanlarının yaranmasının 100 illiyi münasibətilə tədbir keçirilib
Bu gün Qazax rayonunda 1 oktyabr -prokurorluq işçilərinin
peşə bayramı və Azərbaycan prokurorluq orqanlarının
yaranmasının 100 illiyi münasibətilə tədbir keçirilib. Gənclər Mərkəzində keçirilən
tədbirdə Qazax Rayon İcra Hakimiyyəti başçısıaparatının məsul işçiləri, hüquq-mühafizə orqanlarının,
idarə, müəssisə və təşkilaların rəhbərləri, RİHB-nin İnzibati Ərazi Dairəsi üzrə nümayəndələri və bələdiyyə sədrləri, təhsil, səhiyyə,
mədəniyyət işçiləri, BDU Qazax filialı və Qazax Dövlət Sosial-İqtisadi Kollecin
tələbələri, ziyalılar, KİV nümayəndələri iştirak edib. Tədbir iştirakçıları əvvəlcə ulu öndər Heydər Əliyevin abidəsi önünə
gül dəstələri qoyaraq əziz xatirəsini böyük ehtiramla yad ediblər. Ümummilli
liderin adını daşıyan Mərkəzdə dahi şəxsiyyətin həyat və fəaliyyəti ilə
yaxından tanış olublar.
Qazax Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Rəcəb
Babaşov tədbiri giriş sözü ilə açaraq 1 oktyabr - prokurorluq işçilərinin
peşə bayramı və Azərbaycan prokurorluq orqanlarının yaranmasının 100 illiyi münasibətilə
baş prokuror Zakir Qaralov başda olmaqla prokurorluq sahəsində çalışan bütün
əməkdaşları təbrik edib, ən xoş arzularını çatdırıb. Qeyd edib ki, ulu öndər Heydər Əliyevin hər
il oktyabr ayının 1-nin Azərbaycan Respublikası prokurorluq işçilərinin peşə
bayramı günü kimi qeyd edilməsinə dair imzaladığı 17 iyul 1998-ci il tarixli
Sərəncamı bu əlamətdar tarixi əbədiləşdirməklə, reallığı bərpa etmiş və
prokurorluğun demokratik və hüquqi cəmiyyətdə statusu məsələsinə dövlət
səviyyəsində münasibət bildirmişdir. Azərbaycan Respublikası Prokurorluğu
orqanlarının bu gün dünya standartlarına uyğun fəaliyyəti qanunçuluq, hər kəsin
qanun qarşısında hüquq bərabərliyi, insan və vətəndaş hüquqlarının təmin
olunması prinsiplərinə əsaslanan, demokratik cəmiyyətdə özünəməxsus yer tutan
orqan kimi formalaşması və prokurorluq orqanlarının konstitusion statusa malik
olmaqla dövlət idarəetməsində mühüm əhəmiyyət daşıması yalnız ulu öndər
Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında başlanan və Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilən məhkəmə-hüquq
islahatları və hərtərəfli dövlət dəstəyi nəticəsində mümkün olmuşdur. Ulu öndər Heydər Əliyevin siyasi kursunun layiqli
davamçısı Prezident İlham Əliyev tərəfindən də prokurorluq orqanlarına yüksək
etimad, dövlət səviyyəsində hərtərəfli diqqət və qayğı göstərilir, onun
fəaliyyətinin daha da təkmilləşdirilməsi üçün müvafiq tədbirlər görülür. Qazax Rayon Prokuroru, baş ədliyyə müşaviri Əlirza Babayev
"Prokurorluq orqanlarının yaranma tarixi, formalaşması və fəaliyyəti”
mövzusunda geniş çıxış edərək
bildirib ki, oktyabr ayının 1-də
Azərbaycan Respublikası Prokurorluğu orqanlarının yaranmasının 100-cü ildönümü qeyd ediləcəkdir. Bu günün
qeyd olunması tarixi zərurətdən yaranmışdır. Ümummilli lider Heydər Əliyev
Azərbaycan Demokratik Respublikası Nazirlər Şurasının 1918-ci il 1 oktyabr
tarixli qərarı ilə Bakı Dairə Məhkəməsinin tərkibində prokurorluq orqanlarının
fəaliyyətə başlamasını əsas tutaraq hər il oktyabr ayının birini Azərbaycan
Respublikası Prokurorluğu işçilərinin peşə bayramı günü kimi qeyd edilməsi barədə
17 iyul 1998-ci il tarixli Sərəncam imzalamışdır. Qeyd edib ki, dövlət
idarəetmə mexanizminin tərkib hissəsi kimi prokurorluğun əsası ilk dəfə XIV
əsrin əvvəllərində Fransada qoyulmuşdur. Həm Qərb ölkələri, həm də Rusiya
prokurorluqlarına bir örnək kimi böyük təsiri olan Fransa prokurorluğunun
təşkili və fəaliyyəti haqqında qanun isə 1586-cı ildə qəbul olunmuşdur. Rusiyada
prokurorluq isə"Baş prokurorun vəzifəsi haqqında” 12 yanvar 1720-ci il tarixli
fərmanla təsis edilmiş, 1802-ci ildə Rusiyada Ədliyyə Nazirliyi yarandıqdan
sonra ədliyyə naziri eyni zamanda ölkənin baş prokuroru hesab edilmişdir. 1813-cü il
Gülüstan və 1828-ci il Türkmənçay müqavilələri əsasında Azərbaycan xalqının və
torpaqlarının parçalanmasının əsası qoyulmaqla Azərbaycan Rusiya tərəfindən
işğal edilərək burada 1841-ci il yanvar ayının birinədək komendant idarəçilik
sistemi tətbiq olunmuş, bundan sonra Zaqafqaziya Ümumrusiya mülki idarəetmə
sisteminə keçirilməklə, məhkəmənin nəzdində prokuror nəzarəti təsis edilmişdir.
1862-ci ildə qəbul edilən prokurorluq haqqında əsas müddəalar Rusiyada prokuror
nəzarətinin təyinatını, onun predmetini, prokurorların vəzifə və səlahiyyətini
müəyyən etmişdir. Həmin dövrlərdə Azərbaycanda prokuror nəzarətini Bakı və
Yelizavetpol quberniyaları dairə məhkəmələrinin prokurorları və onların
müavinləri, Azərbaycan məhkəmələri üçün apellyasiya hüququna malik Tiflis
məhkəmə palatasının prokurorları və onların müavinləri həyata keçirmişlər.
1868-ci ilin fevralında Azərbaycanda tərkibində müvafiq prokuror nəzarəti və
istintaq hissəsi olan 13 yeni məhkəmə idarələri yaradılmışdır. Müstəqil
Azərbaycan dövlətində prokurorluq orqanlarının tarixi Azərbaycan Xalq
Cümhuriyyətinin yaranması günündən sonra başlamışdır. Mürəkkəb, amma şərəfli
inkişaf yolu keçən, dövlətçiliyin möhkəmləndirilməsində, qanunçuluğun təmin
edilməsində, cinayətkarlıqla mübarizədə mühüm rol oynayan Azərbaycan
prokurorluğunun sələfi Xalq Cümhuriyyəti Nazirlər Şurasının qərarı ilə Bakı
dairə məhkəməsinin tərkibində təşkil edilmiş prokurorluq orqanı olmuşdur. Bu
orqan dövrün çətinlikləri ilə - ilk növbədə, maliyyə və kadr problemləri ilə
üzləşsə də, öhdəsinə düşən vəzifələrin icrasını təmin etmək üçün lazımi
tədbirlər həyata keçirmiş və öz fəaliyyətini qeyd edilən Xalq Cümhuriyyəti
Nazirlər Şurasının 14 noyabr 1918-ci il tarixdə təsdiqlədiyi "Azərbaycan
Məhkəmə Palatası haqqında Əsasnamə"yə uyğun qurmuşdur. 28 aprel 1920-ci
ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süquta uğraması ilə müstəqil dövlətin
təsisatı kimi öz işini dayandıran milli prokurorluq orqanları ölkəmizin SSRİ
kimi fövqəldövlətin tərkibində olduğu dövr ərzində hakim partiyanın sinfi
xarakter daşıyan mənafelərinə xidmət edən bir qurum kimi fəaliyyət
göstərmişdir. Bütün hakimiyyət orqanlarının fəaliyyətinə nəzarət funksiyasını
həyata keçirməli olan xüsusi orqanın yaradılması ehtiyacını nəzərə alaraq
Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 11 iyul 1922-ci il tarixli «Azərbaycan
SSR-in dövlət prokurorluğu haqqında» dekreti ilə Azərbaycan SSR-də Sovet
prokurorluğunun əsası qoyulmuşdur. 1936-cı ilin iyul ayında Azərbaycan SSR
prokurorluğu xalq ədliyyə komissarlığının tərkibindən çıxarılaraq birbaşa SSRİ
prokurorluğuna tabe edilməklə müstəqil qurum kimi fəaliyyətə başlamışdır.
Stalin hakimiyyəti
dövründə uzun illər davam edən kütləvi siyasi repressiyalar prokurorluq
orqanlarının kadrlarından da yan keçməmişdir. 1937-1938-ci illərdə Azərbaycanda
"Düşmən və cinayətkar ünsür kimi” 21 nəfər prokurorluq işçisi əsassız mühakimə
edilmişdir. Onların arasında Respublikanın Baş prokurorları B.Vəlibəyov,
Ə.Talıblı, baş prokurorun müavini Ə.Babaxanov, Şamaxı rayon prokuroru Ə.Əmirov
və digərləri də olmuşlar. Ağır repressiya illərində də Azərbaycan prokurorluq
orqanları əməkdaşlarının böyük əksəriyyəti öz vəzifə borclarını namusla yerinə
yetirmişlər. Böyük Vətən Müharibəsi
illərində digər dövlət strukturları kimi prokurorluq orqanlarının da işi hərbi
vəziyyətə uyğun qurulmuşdur. Həmin dövrdə Azərbaycan Prokurorluğunun fəaliyyəti
fərarilərlə mübarizə, hərbi məhsulların tədarükü, cəbhəyə yardım və arxa cəbhənin
möhkəmləndirilməsi haqqında qanunların icrasını təmin etməyə yönəlmişdir. O
dövrdə döyüşən orduya 70 prokuror və 163 müstəntiq səfərbər olunmuşdur.
Onlardan bir çoxu döyüşlərdə həlak olmuş, böyük əksəriyyəti orden və medallarla
təltif edilmişdir. Sonrakı dövrlərdə
prokurorluq orqanlarının fəaliyyəti 24
may 1955-ci ildə qəbul edilmiş "SSRİ-də prokuror nəzarəti haqqında Əsasnamə” və
30 noyabr 1979-cu il tarixdə qəbul edilmiş "Prokurorluq haqqında” SSRİ Qanununa
əsasən təşkil olunmuşdur. Ölkəmiz ikinci dəfə
müstəqillik qazandıqdan sonra anarxiya və xaos kimi səciyyələndirilən
1991-1992-ci illər və 1993-cü ilin birinci yarısını əhatə edən dövr ərzində
Azərbaycan dövləti görünməmiş siyasi və iqtisadi tənəzzül, separatçı meyllərin
güclənməsi və vətəndaş müharibəsi, müstəqilliyimizin itirilməsi təhlükəsi ilə
üzləşmişdi. Yalnız ümummilli lider Heydər Əliyev xalqın tələbi ilə siyasi
hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra həyata keçirilən təxirəsalınmaz və qətiyyətli
tədbirlər sayəsində ölkəmizdə dövlət çevrilişi cəhdləri, vətəndaş müharibəsi və
seperatizm təhlükəsi aradan qaldırıldı, cinayətkarlığa qarşı barışmaz mübarizə
elan edilməklə dayanıqlı ictimai-siyasi sabitlik əldə edildi, demokratik hüquqi
dövlət quruculuğu prosesinə başlanıldı. Ulu öndərin ikinci
dəfə siyasi hakimiyyətə qayıdışından sonra digər hüquq mühafizə orqanları kimi
prokurorluğun qarşısına mühüm tələblər qoyulmuş, onun sıraları sağlam, əqidəli
kadrlarla möhkəmləndirilməyə, təsadüfi, cinayətkar ünsürlərlə əlaqəsi
olanlardan təmizlənməyə başlanmışdır. Bu dövrdə müstəqil dövlətçiliyin əleyhinə
olan cinayətlər, görkəmli ictimai və dövlət xadimlərinə qarşı törədilən terror
aktları, dövlət əmlakının mənimsənilməsi, bank-maliyyə sistemində baş vermiş
ağır cinayət hadisələri, o cümlədən sadə vətəndaşlarımızın əmanətlərinin talan
edilməsi kimi ağır cinayət hadisələri məhz prokurorluq orqanlarının əməkdaşları
tərəfindən peşəkarcasına istintaq edilmiş, təqsirkar şəxslər layiqli cəzalarını
almışlar. Bu dövrdə ölkəmizdə 1994-cü ilin oktyabr və 1995-ci ilin mart dövlət və
hərbi çevrilişlərinə cəhdlərin qarşısı məharətlə alınmışdır. Həmin hadisələrlə
bağlı cinayət işlərinin istintaqının aparılmasında prokurorluğun bir qrup
əməkdaşı xüsusilə fərqlənməklə dövlətin etimadını doğrultmuşdur. Məhz ona görə
də Ümummilli lider Heydər Əliyev prokurorluq işçilərinin peşə fəaliyyətini
yüksək qiymətləndirərək demişdir: "Prokurorluq peşəsi ağır, çətin peşədir. Amma
eyni zamanda çox şərəfli, hörmətli peşədir. Mən arzu edərdim ki, siz həmişə bu
peşəni şərəflə daşıyasınız. Arzu edərdim çalışasınız ki, Azərbaycan vətəndaşı
kimi, eyni zamanda, Azərbaycan prokuroru kimi hörmətli, şərəfli olasınız.
Azərbaycan Prokurorluğunun inkişaf etməsinə dövlət qayğısı bu gün də, gələcəkdə
də olacaqdır. Azərbaycan Prezidenti kimi, mən Azərbaycan prokurorluğuna inanıram,
güvənirəm və arxalanıram”. 1995-ci ildə ümummilli liderin rəhbərliyi ilə lahiyəsi hazırlanılıb,
ümumxalq səsverməsində qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası
prokurorluğu ərazi və ixtisaslaşdırılmış prokurorluqların Azərbaycan
Respublikası Baş Prokuroruna tabeliyinə əsaslanan vahid mərkəzləşmiş orqan kimi
tanımış, onun statusunu müəyyənləşdirmişdir. Bu statusa uyğun olaraq qəbul
edilmiş "Prokurorluq haqqında” 7
dekabr 1999-cu il tarixli Qanun, qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada və hallarda
qanunun icra və tətbiq olunmasına nəzarət etmək, cinayət işlərinin istintaqını
aparmaq və ibtidai istintaqa prosessual rəhbərlik, təhqiqat və
əməliyyat-axtarış fəaliyyətində qanunların icra və tətbiqinə nəzarət, cinayət
işlərinə baxılmasında dövlət ittihamının müdafiəsi, məhkəmədə iddia qaldırmaq,
məhkəmələr tərəfindən təyin olunmuş cəzaların məqsədinə nail olunmasında
iştirak etmək məsələlərini prokurorluğun fəaliyyət istiqamətinə aid etmişdir. 2002-ci ilin
sentyabr ayının 19-da qüvvəyə minmiş "Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiyasına dəyişikliklər edilməsi haqqında” referendum aktına əsasən
prokurorluğa həm də qanunvericilik təşəbbüsü hüququ verilmiş, onun hüquq
sistemindəki yerini və rolunu daha da gücləndirmişdir. Prokurorluğun
demokratik məzmunlu sivil bir dövlət qurumu kimi yenidən formalaşmasında ulu
öndər Heydər Əliyevin respublika prokurorluq orqanlarının rəhbər işçiləri ilə
26 aprel 2000-ci il tarixdə keçirdiyi görüşün müstəsna əhəmiyyəti olmuşdur. Məhz
prokurorluq işçiləri üçün taleyüklü əhəmiyyət kəsb edən bu müşavirədən sonra Azərbaycan
Prokurorluğunda hərtərəfli islahatlara start verilmiş, dövlət başçısının həmin
müşavirədəki proqram xarakterli çıxışından irəli gələn tövsiyə və göstərişləri
məhkəmə-hüquq islahatları çərçivəsində prokurorluqda görülməsi vacib olan işlərin
əsas istiqamətlərini müəyyənləşdirmiş, prokurorluq orqanlarında həyata keçirilən
islahatların əsasını təşkil etmişdir. Ulu öndərin söylədiyi "Mən prokurorluqda
işləyən insanların əksəriyyətini sədaqətli və peşəkar işçi hesab edirəm. Təbiidir
ki, belə adamlara etimad göstərmək, etibar etmək lazımdır...” sözləri
respublikanın prokurorluq işçilərinə yüksək etimad göstərməklə bərabər üzərlərinə
böyük məsuliyyət qoymuşdur. Həyata keçirilən islahat tədbirləri "Prokurorluq haqqında”
qanunda nəzərdə tutulmuş fəaliyyət istiqamətləri üzrə işlərin səmərəli təşkili
üçün hərtərəfli təminat yaratmışdır.
Ulu öndər Heydər
Əliyevin siyasi kursunun layiqli davamçısı hörmətli prezidentimiz İlham Əliyev
tərəfindən də prokurorluq orqanlarına yüksək etimad, dövlət səviyyəsində hərtərəfli qayğı və diqqət göstərilir,
onun fəaliyyətinin daha da təkmilləşdirilməsi üçün müvafiq tədbirlər görülür.
Prokurorluğun dövlət təsisatı kimi daha da təkmilləşdirilməsi istiqamətində həyata
keçirilən tədbirlər sırasında Dövlət başçısı tərəfindən imzalanmış sərəncamlara
müvafiq olaraq Baş Prokuror Yanında Korrupsiyaya qarşı Mübarizə Baş İdarəsinin
və dövlət ittihamının müdafiəsi üzrə qurumlarının yeni sisteminin yaradılması,
mütəmadi olaraq prokurorluq əməkdaşlarının əməyinin fərqləndirilməsi, yeni
informasiya texnologiyalarının tətbiqinə başlanılması, prokurorluq işçilərinin
sosial-maddi vəziyyətinin əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırılması istiqamətində
görülən tədbirlər prokurorluq orqanlarının fəaliyyətinin səmərəliliyinin
artırılmasında da öz müsbət rolunu oynamışdır. Azərbaycanın müasir inkişaf dövründə hüquqi dövlət
quruculuğu və insan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində səylərin gücləndirilməsi
ilə əlaqədar 28 dekabr 2006-cı il tarixdə Azərbaycan Prezidenti cənab İlham
Əliyev "Azərbaycan Respublikasında insan hüquqlarının müdafiəsi üzrə Milli Fəaliyyət
Planının təsdiq edilməsi haqqında” Sərəncam imzalamış və həmin sərəncamın
icrası ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikası Baş Prokurorluğu tərəfindən konkret
Tədbirlər Planı hazırlanaraq icraya yönəldilmişdir. Prokurorluq
orqanlarının müasir dövrün yüksək tələblərinə cavab verən dövlət orqanı səviyyəsinə
uyğun təkmilləşdirilməsində Azərbaycan Prezidentinin 27 sentyabr 2008-ci il
tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun fəaliyyətinin
müasirləşdirilməsinə dair 2009-2011-ci illər üçün Dövlət Proqramı” xüsusi əhəmiyyətə
malikdir. Həmın sərəncamda dövlət quruculuğu sahəsində davam etdirilən
islahatların və ölkəmizin cinayət hüquq sisteminin inkişafının demokratik cəmiyyətdə
prokurorluğun rolunun artırılmasında, eləcə də fəaliyyətini müasir dövrün tələblərinə
uyğun olaraq keyfiyyətcə yeni səviyyədə qurmasında müstəsna əhəmiyyət kəsb
etdiyi xüsusi vurğulanmışdır. Dövlət Proqramında
nəzərdə tutulan tədbirlərin yerinə yetirilməsi, həmçinin digər hüquq mühafizə
orqanları ilə qarşılıqlı fəaliyyətin təkmilləşdirilməsi, prokurorluğun işində
müasir elmi-texniki nailiyyətlərdən geniş istifadə olunması, "Prokurorluq
haqqında” Qanunda müəyyən edilmiş fəaliyyət istiqamətləri üzrə işin səmərəliliyinin
artırılması, prokurorluq işçilərinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi və
prokurorluğun maddi-texniki təminatının yaxşılaşdırılması üçün hərtərəfli zəmin
yaratmışdır.
Ölkə
Prezidenti tərəfindən 22 iyun 2009-cu il tarixdə imzalanmış "Dövlət və
bələdiyyə əmlakının və vəsaitlərinin idarə olunması sahəsində korrupsiya ilə
əlaqədar hüquqpozmalara qarşı mübarizənin gücləndirilməsi haqqında” Fərmanla
ölkədə korrupsiyaya qarşı mübarizənin yeni mərhələsinin əsası qoyulmaqla,
Azərbaycan Respublikasının Baş Prokurorluğuna büdcə və digər maliyyə
vəsaitlərinin, həmçinin bələdiyyələrin vəsaitlərinin istifadə olunması, dövlət
və bələdiyyə əmlakına sahiblik, istifadə və sərəncam verilməsi, dövlət
müəssisələrinin idarə olunması sahələrində korrupsiya və digər cinayətlərə dair
prokurorluq orqanlarına daxil olan müraciətlərə, qanunvericilik aktlarına
müvafiq olaraq müəyyən edilmiş qaydalarda səmərəli baxılması tövsiyə
edilmişdir. Korrupsiyaya
qarşı mübarizənin səmərəliliyinin artırılması üçün ölkədə başqa işlərlə bərabər
Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı Mübarizə
Baş İdarəsinin fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsinə yönəlmiş bir sıra tədbirlər
də görülmüşdür. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
2011-ci il 11 mart tarixli Fərmanı ilə idarənin prokurorluq işçilərinin ümumi
say tərkibi xeyli artırılmış, 18 mart 2011-ci il tarixdə "Prokurorluq haqqında”
və "Əməliyyat-axtarış fəaliyyəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının
Qanunlarında dəyişikliklər edilməklə, korrupsiya ilə bağlı cinayətlər üzrə
cinayət işinin başlanmasını və ya istintaqın aparılmasını təmin etmək məqsədilə
əməliyyat-axtarış fəaliyyətinin həyata keçirilməsi korrupsiyaya qarşı mübarizə
sahəsində ixtisaslaşmış prokurorluq orqanına tapşırılmışdır. Həmçinin,
Prezidentin 2011-ci il 08 aprel tarixli Fərmanı ilə korrupsiya ilə əlaqədar
hüquqpozmalar haqqında daxil olan məlumatlar üzrə ilkin yoxlamanın aparılması
və ya korrupsiya ilə bağlı cinayətlərin istintaqı zamanı müxtəlif peşə
sahələrində xüsusi biliklərə malik şəxslərdən istifadə etməklə fiziki və ya
hüquqi şəxslərin fəaliyyətinin yoxlanılması məqsədilə Azərbaycan
Respublikasının Baş prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı Mübarizə Baş
İdarəsində mütəxəssislər qrupunun yaradılması nəzərdə tutulmuşdir. Azərbaycanda
uğurla reallaşdırılan dövlət gənclər siyasətinə və ölkə həyatının bütün sahələrində
gənclərin əməyindən hərtərəfli istifadə edilməsi barədə Dövlət Başçısının
tapşırıqlarına uyğun olaraq, mütəmadi olaraq, gənc hüquqşünasların şəffav
prosedurlar əsasında prokurorluğa qəbulu aparılır. İşə qəbul olunan gənclər
hazırda prokurorluq orqanlarının kadr korpusunun 65 faizdən çoxunu təşkil edir,
gənclər daima vəzifələrdə irəli çəkilirlər. Geniş məruzə ilə
çıxış edən natiq qeyd edib ki, əminliklə demək olar ki, dövlətinə, xalqına və
Prezidentinə hər zaman sadiqlik nümayiş etdirən prokurorluq orqanları bundan
sonra da üzərinə düşən bütün vəzifələri məsuliyyətlə yerinə yetirməklə,
cinayətkarlığın bütün forma və təzahürlərinə qarşı mübarizədə prinsipial mövqe
tutacaq, vətəndaşların azad və təhlükəsiz yaşamaq kimi fundamental hüququnun
reallaşdırılması sahəsində bütün zəruri tədbirləri həyata keçirəcəklər.
Qazax Rayon
Polis şöbəsinin rəisi Ədalət Əliyev, Qazax Rayon Məhkəməsinin hakimi Ağarza
Səmədov, BDU Qazax filialının direktoru, coğrafiya
elmləri doktoru, professor Vüsət Əfəndiyev, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi
Qazax zona filialının sədri, Əməkdar incəsənət xadimi, şair Barat Vüsal,
Sərbəst güləş üzrə SSRİ İdman Ustası, Əməkdar məşqçi, Azərbaycan
Respublikasının Əməkdar Bədən Tərbiyəsi və İdman xadimi Ramiz Tağıyev çıxış
edərək Azərbaycan Prokurorluğunun 100 illik yubileyi münasibətilə dövlətimizin,
xalqımızın qanunumuzun keşiyində dayanan, öz peşəsini şərəflə yerinə yetirən
prokurorluq işçilərini təbrik ediblər. Müstəqil Azərbaycanın çiçəklənməsi
naminə gələcək işlərində uğurlar arzu ediblər. Qazax Rayon Prokurorunun
müavini, I dərəcəli hüquqşünas Qasım Ağayev "Prokurorluğun fəaliyyət istiqamətləri” mövzusunda çıxış
edərək qeyd edib ki, dövlət quruculuğu və idarəetmə prosesində bütün məsələlərə
xüsusi diqqətlə yanaşaraq hər bir strukturun fəaliyyətinə və inkişafına böyük
diqqət göstərən ümummilli lider Heydər Əliyevin milli prokurorluq orqanlarının
inkişafında müstəsna rolu olmuşdur. Prokuror peşəsinə dərin hörmət və
ehtiramının bariz təzahürü kimi o, hər il oktyabr ayının 1-nin prokurorluq
işçilərinin peşə bayramı kimi qeyd edilməsi barədə 17 iyul 1998–ci il tarixli
sərəncam imzalamışdır. Ulu öndər "Azərbaycan Prezidenti kimi mən Azərbaycan
Prokurorluğuna inanıram, güvənirəm və arxalanıram” kəlamını deməklə prokurorluq
orqanlarına öz etibar və inamını ifadə etmişdir. Milli demokratik hüquqi
dövlətin qurulması üçün mükəmməl hüquq sisteminin olması əsas şərtlərdən biri
olduğundan ümummilli lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə 1995-ci
ilin əvvəllərində konstitusiya komissiyası yaradılaraq ümumbəşəri ideya və
dəyərləri əks etdirən yeni Konstitusiyanın layihəsi hazırlanaraq 12 noyabr
1995-ci il tarixdə keçirilmiş ümumxalq səsverməsi - referendumda qəbul
edilmişdir. Müstəqil Azərbaycan Respublikasının hüquqi, demokratik dövlət
quruculuğu istiqamətində inkişafının hüquqi təsisatlarını, dövlətin və
idarəetmənin hüquqi əsaslarını formalaşdıraraq respublikamızda hüquq sisteminin
bünövrəsini yaradan Konstitusiyada Respublika Prokurorluğuna xüsusi olaraq
133-cü maddə həsr edilmişdir. Ümummilli lider Heydər Əliyev demokratik, hüquqi
dövlət quruculuğu sahəsində müstəqil Azərbaycan Respublikasının yeni
Konstitusiyası qəbul edildikdən sonra məhkəmə-hüquq islahatlarının aparılması
daha da sürətləndirilməklə 1996-cı ilin fevralında imzaladığı fərmanla hüquqi
islahatlar üzrə komissiya yaradılmışdır. Komissiya tərəfindən ictimai münasibətlərin
müxtəlif sahələrini tənzim edən çoxlu qanunların, o cümlədən prokurorluğun fəaliyyətinə
aid müddəaları nəzərdə tutan normativ hüquqi aktlar hazırlanmışdır. Bu layihələr
əsasında qəbul edilmiş "Konstitusiya Məhkəməsi haqqında", "Məhkəmələr
və hakimlər haqqında", "Polis haqqında", "Vəkillər və vəkillik
fəaliyyəti haqqında", "Əməliyyat-axtarış fəaliyyəti haqqında" və
digər qanunlarla yanaşı, xüsusilə Prokurorluq orqanları ilə bağlı "Prokurorluq
haqqında”, "Prokurorluq orqanlarında qulluq keçmə haqqında",
"Prokurorluq işçilərinin xidməti vəsiqəsi haqqında",
"Prokurorluq orqanları işçilərinin fərqlənmə nişanları və xüsusi geyim
forması haqqında", "Prokurorluğun rəsmi emblemi haqqında" və digər
qanunvericilik aktlarının qəbul edilməsi, normativ sənədlərin onun tərəfindən təsdiq
edilməsi nəticəsində prokurorluğun fəaliyyətinin hüquqi tənzimlənməsi prosesi
dövrün tələblərinə və beynəlxalq standartlara cavab verən səviyyəyə yüksəlmişdir. Ulu
öndərin siyasi davamçısı cənab Prezident İlham Əliyev də daim prokurorluq
orqanlarına öz diqqət və qayğısını əsirgəməmişdir. Prokurorluq orqanlarının fəaliyyət istiqamətləri
"Prokurorluq haqqında» 07.12.1999-cu il tarixli qanununun 4-cü maddəsində müəyyənləşdirilmişdir.
Qanunun həmin maddəsində eyni zamanda prokurorluğun üzərinə Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiyasında, "Prokurorluq haqqında” qanunda və prosessual
qanunvericilikdə nəzərdə tutulmamış vəzifələrin qoyulmasının yolverilməzliyi
barədə imperativ norma
da vardır. 1. Prokurorluğun
qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada cinayət işi başlanması və ibtidai
istintaq aparması onun əsas fəaliyyət istiqamətlərindən biridir. Bu fəaliyyət istiqaməti prokurorluğun cinayət
təqibini həyata keçirməsi funksiyasının mühüm mərhələlərindən birini təşkil
edir. Cinayət prosessual qanunvericilikdə cinayət hadisəsinin əlamətləri
olduqda cinayət işinin dərhal başlanılması cinayət təqibini həyata keçirən
orqanlara bir vəzifə kimi tapşırılmışdır. Cinayət işinin başlanması təxirəsalınmadan
həyata keçirilməsində 2 hal fərqləndirilir. Birincisi, Azərbaycan Respublikası CPM-də nəzərdə
tutulan səbəblər və əsaslar olduğu bütün hallarda yəni, törədilmiş və ya
hazırlanan cinayət haqqında fiziki şəxslərin (Azərbaycan Respublikası CPM-in
204-cü maddəsi), hüquqi şəxslərin (vəzifəli şəxslərin) məlumatları (Azərbaycan
Respublikası CPM-in 205-ci maddəsi), kütləvi informasiya vasitələrinin məlumatları
(Azərbaycan Respublikası CPM-in 206-cı maddəsi) olduqda və yaxud törədilmiş və
ya hazırlanan cinayətlər haqqında məlumatların cinayət təqibi orqanı tərəfindən
bilavasitə aşkar edildiyi hallarda (Azərbaycan Respublikası CPM-in 208-ci maddəsi)
təhqiqatçı, müstəntiq və ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokuror dərhal cinayət işi başlamalıdır. İkinci halda, cinayət-prosessual
qanunvericilik cinayət işinin təhqiqatçı və yaxud müstəntiq tərəfindən deyil,
yalnız ibtidai istintaqa prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror tərəfindən
fakt üzrə dərhal başlanılmasını müəyyənləşdirmişdir. Bunlara Azərbaycan
Respublikası CPM-in 209.2-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş hallar (qətl əlamətlərinin
izləri ilə insan meyiti aşkar edildikdə, tanınmamış insan meyidi, insan bədəninin
hissələri, yaxud onların basdırılma yerləri aşkar edildikdə, insan qanunsuz
olaraq azadlıqdan məhrum edildikdə, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya
quruluşunun zorla dəyişdirilməsi barədə açıq çağırışlar olduqda, cəza çəkən və
ya həbsdə olan şəxs müvafiq olaraq azadlıqdan məhrumetmə yerindən, həbsdən,
yaxud mühafizə altından qaçdıqda və s.) aitdirlər. 2018-ci ilin ötən dövründə rayon prokurorluğunda
AR-nın CM-nin müxtəlif maddələri ilə 18 cinayət işi başlanılaraq keyfiyyətli
istintaqının aparılması təmin edilmiş, 53 cinayət xarakterli yoxlama
materialları araşdırılmış, 154 müraciətə baxılaraq müvafiq cavablar
verilmişdir. Son 4 il ərzində rayonun kriminogen
durumuna nəzər yetirdikdə, rayon prokurorluğu və RPŞ-nin gərgin və ağır əməyi nəticəsində
qeyri-aşkar şəraitdə törədilmiş xüsusilə ağır cinayətlərin açılması tam təmin
edilmiş, obyektiv və hərtərəfli ibtidai istintaqın aparılması həyata keçirilmiş,
cinayət törətmiş şəxslər müəyyən edilərək məhkəmə məsuliyyətinə verilməklə
layiqli cəzalarını almışlar. 2. İbtidai
istintaqa prosessual rəhbərlik etmək və qanunlara riayət olunmasını təmin etmək
prokurorluğun digər əsas fəaliyyət istiqamətlərindən biridir. Bu fəaliyyət
istiqaməti prokurorluğun cinayət təqibini həyata keçirmək funksiyasının mühüm mərhələsidir.
İbtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun hüquq və vəzifələri,
eləcə də bu fəaliyyət istiqamətinin hüquqi tənzimlənməsi cinayət-prosessual
qanunvericiliklə müəyyənləşdirilir. 2018-ci ilin hazırkı dövrünə kimi RPŞ-nin
İstintaq bölməsində isə 62 cinayət işi istintaq olunmuş, Təhqiqat bölməsində isə
736 yoxlama materialı araşdırılmışdır. Həmin cinayət işləri və yoxlama
materialları nəzarət qaydasında rayon prokurorluğunda öyrənilmiş, cinayət işləri
prokuror tərəfindən ittiham aktları təsdiq edilməklə baxılması üçün aidiyyəti
üzrə məhkəmələrə göndərilmişdir. 3. Prokurorluğun
qanunda nəzərdə tutulmuş üçüncü fəaliyyət istiqaməti təhqiqat və əməliyyat-axtarış
orqanlarının fəaliyyətində qanunların icra və tətbiq olunmasına nəzarətdən
ibarətdir. Burada nəzərə almaq lazımdır ki, əməliyyat-axtarış
orqanlarının fəaliyyətində qanunların icra və tətbiq olunmasına nəzarətin həyata
keçirilməsi bu səlahiyyətin həyata keçirilməsi müvəkkil edilmiş müvafiq
prokurorluq orqanları və müvafiq struktur qrumlarmın vəzifələridir. Belə ki,
Azərbaycan Respublikası Baş Prokurorunun "Əməliyyat-axtarış fəaliyyətinə
prokuror nəzarətinin təşkili haqqında” 14.03.2001-ci il tarixli 02/54 №-li əmrinin
tələblərinə əsasən, Azərbaycan Respublikasının Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti,
FHN və DSX, Ədliyyə və Vergilər Nazirliyinin və Dövlət Gömrük Komitəsinin əməliyyat-axtarış
fəaliyyətində qanunların icrasına nəzarəti Baş Prokurorluğun müvafiq nəzarət
idarələri, Azərbaycan Respublikasının Daxili İşlər Nazirliyinin bu sahədə fəaliyyətində
qanunlann icrasına nəzarəti Baş Prokurorluğun Daxili işlər orqanlarının
istintaq, təhqiqat və əməliyyat-axtarış fəaliyyətində qanunların icrasına nəzarət
idarəsi, Azərbaycan Respublikası Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidmətinin əməliyyat-axtarış
fəaliyyətində qanunların icrasına nəzarəti Respublika hərbi Prokurorluğu və
qanunla müəyyən edilmiş səlahiyyətlər daxilində müvafiq tabe prokurorlar həyata
keçirirlər. 4. Məhkəmə qərarlarından və
səlahiyyətli orqanın (vəzifəli şəxs) inzibati xəta haqqında iş üzrə
qərarlarından və ya qərardadlarından protest verir. Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar
Məcəlləsinə uyğun olaraq inzibati xəta haqqında iş üzrə icraata başlama
haqqında qərar qəbul edir. Azərbaycan Respublikasının İXM-nə edilmiş
son əlavə və dəyişikliklərlə prokurorluq orqanları üzərinə mühüm vəzifələr
qoyulmuşdur. Belə ki, İXM-nin 54-cü maddəsi İnzibati xətalar haqqında işlər üzrə
icraat zamanı prokuror nəzarətinə xüsusi yer verilməklə, həmin maddənin 2-ci bəndində
30-a yaxın maddə üzrə birbaşa prokurorun səlahiyyətinə aid olaraq inzibati
icraat başlanması həvalə edilmişdir. Bundan başqa, sözügedən Məcəllədə prokurorun
səlahiyyətləri kimi məhkəmə qərarlarından və səlahiyyətli orqanın (vəzifəli şəxsin)
inzibati xəta haqqında iş üzrə qərarlarından və ya qərardadlarından protest
vermək hüququ vardır. Hətta, qanunvericiliyin tətbiqi ilə əlaqədar
"İnzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraat zamanı prokuror nəzarətinin təşkili
barədə” 03.03.2016-cı il tarixli 10/14 nömrəli Azərbaycan Respublikasının Baş
prokurorunun əmri təsdiq edilməklə icraya yönəlmişdir. 5.
Məhkəmədə iddia qaldırmaq (ərizə vermək), mülki və iqtisadi mübahisələrə dair
işlərə baxılmasında iddiaçı kimi iştirak etmək prokurorluğun fəaliyyət istiqaməti
kimi Azərbaycan Respublikası Mülki Prosessual Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş
hallarda və qaydada həyata keçirilir. Azərbaycan Respublikası MPM-in 50.2-ci maddəsinə
əsasən, təsisçisi dövlət və ya dövlət idarəsi, yaxud təşkilatı olan hüquqi şəxslərin
müvafiq müraciəti olduğu hallarda dövlət mənafeyinin müdafiəsi üçün prokuror
iddia qaldıra bilər və mülki prosesdə tərəf kimi iştirak edə bilər. 6.
Prokurorluğun mühüm fəaliyyət istiqamətlərindən biri də məhkəmədə cinayət işlərinə
baxılmasında tərəf kimi iştirak etmək, dövlət ittihamını müdafiə etmək və məlikəmə
qərarlarından protest verməkdən ibarətdir. Burada nəzərə almaq lazımdır ki, ibtidai
istintaq aparan və ibtidai istintaqa prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror məhkəmədə dövlət ittihamını müdafiə edə bilməz («Prokurorluq
haqqında» Azərbaycan Respublikası qanununun 19-cu maddəsinin 2-ci hissəsi, Azərbaycan
Respublikası CPM-in 84.4-cü maddəsi). Ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsində
ittihamçı tərəf kimi çıxış edən prokuror ittihamı sübuta yetirmək vəzifəsi daşıyır.
Lakin cinayət işi üzrə toplanmış sübutlar ittihamın təsdiq edilməsinə imkan
vermirsə və yaxud kifayət deyildirsə, prokuror ittihamı müdafiə etməkdən tam və
ya qismən imtina etməlidir. 7.
Nəhayət, prokurorluğun fəaliyyət istiqamətlərindən sonuncusu isə prokurorun
qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada məhkəmələr tərəfindən təyin
edilmiş cəzaların məqsədinə nail olunmasında iştirak etməkdən ibarətdir. Bu fəaliyyət istiqamətini həyata keçirən
prokuror hökmün və ya məhkəmənin digər yekun qərarının icrası qaydasında məsələlərə
dair müraciətlərə məhkəmə iclasında baxarkən rəy (təklif) verir. Prokurorun həmin
rəyində (təklifində) məhkumun törətdiyi cinayətin xarakteri və ictimai təhlükəlilik
dərəcəsi, şəxsiyyəti, işin digər hallarının tədqiqi nəticəsində toplanmış
obyektiv məlumatlar və qanunun tələbləri, məhkumun səhhəti, cəza çəkmə dövründə
davranışı, əməyə, tədris-tərbiyəyə münasibəti, islah olunub olunmaması barədə cəzaçəkmə
müəssisəsi müdriyyətinin təqdimatı ilə əsaslandırılmalıdır. Bildirib ki, Prokurorluq orqanları öz fəaliyyətini
günün tələbləri səviyyəsində qurmaqla daim qanunun aliliyini rəhbər tutaraq cinayətkarlığa
qarşı mübarizə, qanunçuluğun və hüquq
qaydasının möhkəmləndirilməsində, cəmiyyətin və dövlətimizin
maraqlarının qorunmasında mühüm rol oynayır. Sonda 1
oktyabr - prokurorluq
işçilərinin peşə bayramı və Azərbaycan prokurorluq orqanlarının yaranmasının
100 illiyi münasibətilə
Qazax Rayon ProkuroruƏlirza Babayev, Qazax Rayon Prokurorluğunda
müstəntiq, üçüncü dərəcəli hüquqşünas Kənan Nəzərov Qazax Rayon İcra Hakimiyyəti
başçısının Fəxri Fərmanı ilə təltif olunublar. Qazax Rayon Prokurorluğunda böyük mütəxəssis, üçüncü
dərəcəli referent Leyla Qəfərova isə qiymətli hədiyyə ilə mükafatlandırılıb. Rayon Prokuroru Əlirza Babayev sonda
bir daha çıxış edərək tədbirin belə yüksək səviyyədə keçirilməsinə, xüsusilə də
prokurorluq işçilərinə verdiyi dəyərə görə rəhbərlik etdiyi kollektiv adından dərin
minnətdarlığını çatdırıb. GOYEZEN.AZ
Facebook-da paylaş