"Azərbaycanın milli sərvətlər xəzinəsi - Kəlbəcər"
XX əsrin 80-ci illərinin sonlarından
başlayaraq ermənilərin Azərbaycana qarşı başlatdıqları ərazi iddiaları hərbi
işğalçılıq siyasətinə rəvac vermiş və bu siyasət torpaqlarımızın iyirmi faizinin işğalı,
azərbaycanlılara qarşı etnik təmizləmə, deportasiya ilə nəticələnmişdi. Buna səbəb isə həmin dövrdə
Azərbaycanda hakimiyyəti zorla ələ almış, siyasətdən kənar qüvvələrin
məsuliyyətsizliyi olmuşdur. 30 ilə yaxın bir müddətdə davam edən
işğal nəticəsində Azərbaycana məxsus tarixi ərazilər düşmən nəzarətində qalmış,
tariximizə, təbiətimizə, ekologiyamıza qarşı ağlasığmaz terror, talan və
vəhşiliklər törədilmişdir. Beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən qəbul edilmiş Azərbaycana
qarşı həyata keçirilən bu işğalın dayandırılmasını tələb edən qətnamələr
nəticəsiz qalmışdır. Bütün bu illər ərzində dövlətimiz bu ədalətsizliyi aradan
qaldırmaq üçün sülh danışıqlarına üstünlük versə də, Ermənistan destruktiv mövqeyindən əl çəkməmiş
dəfələrlə Azərbaycana qarşı hərbi siyasi təxribatlara əl atmış, sərsəm
bəyanatlarla beynəlxalq ictimaiyyət qarşısında öz işğalçılıq siyasətini
sərgiləməkdən çəkinməmişdir. Belə olan halda Azərbaycan dövlət səviyyəsində öz
tarixi torpaqlarına sahibliyini özünə qaytarmaq və ermənilərin qeyri-ciddi
bəyanatlarına cavab vermək üçün beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərini məhz
özü bərpa edərək işğalçılara qarşı təxirəsalınmaz və zəruri qərarlar qəbul
etmişdir. 2020-ci il sentyabrın 27-də
Ermənistan Respublikasınınbeynəlxalq hüquq normalarını pozaraq Azərbaycan Respublikasının yaşayış
məntəqələrinə və hərbi mövqelərinə təxribatının qarşısının alınması məqsədilə
Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı İlham Əliyevin qərarı və rəhbərliyi ilə
əks-hücum əməliyyatlarına başlandı və cəmi 44 günə düşmən diz çökdürüldü. Elə
ilk günlərdən sahədə ordumuzun, masada dövlətimizin üstünlüyü açıq-aşkar hiss
olundu. Qısa müddət ərzində istər düşmən, istərsə də dünya birliyi xalqımızın
və ölkəmizin milli maraqlarını təmin etməyə qadir olan dövlətimizin, milli
təhlükəsizlik siyasətini müdrik siyasəti nəticəsində müstəqil surətdə müəyyən
edən, həyata keçirən praqmatik liderimizin olduğunun bir daha şahidi oldu. Cəmi
44 gün davam edən hərbi əməliyyatlar nəticəsində Cəbrayıl, Füzuli, Qubadlı,
Şuşa, Zəngilan, Xocavənd
düşməndən azad edildi. 10
noyabr tarixində isə Ermənistanın kapitulyasiya edilməsi ilə Kəlbəcər, Ağdam və Laçın rayonları döyüşsüz
Azərbaycana qaytarıldı. 30 ilə yaxın bir müddətdə düşmən işğal altında
saxladığı ərazilərimizdə, hətta,hərbi təyinatı olmayan ərazilərimizdə belə külli-miqdarda minalama aparmış
olmasına baxmayaraq Vətən müharibəsinin bitməsindən 10 gün keçməmiş
dövlətimizin başçısı böyük risk edərək ailəsi ilə birlikdə dəfələrlə işğaldan
azad edilmiş ərazilərimizə səfərlər etdi. Vətən müharibəsində əldə etdiyimiz qələbə nəticəsində
imzalanmış üçtərəfli Bəyanata əsasən noyabrın 25-də Azərbaycana təhvil verilən
Kəlbəcər şəhəri və rayonun 147 yaşayış məntəqəsi də daxil olmaqla Kəlbəcər
rayonu da dövlət başçımızın ilk səfər etdiyi bölgələrdən oldu. Kəlbəcər
Azərbaycanımızın qədim yaşayış məskənlərindən biridir. "Kəlbəcər"
toponiminin mənşəyi qədim türk dilində (oykonimin ilkin forması Kevliçer kimi
qəbul edilib) "çay üstündə qala” deməkdir. Yaşayış məntəqəsinin yerləşdiyi
qayada Tərtərçay çayı boyunca cərgə ilə düzülmüş qədim süni mağaralar
mövcuddur. Kəlbəcər ərazisində 30 min ildən çox tarixi olan qədim yaşayış
məskənləri, 6 min il yaşı olan qaya təsvirləri, çöp şəkilli qədim türk əlifbası
nümunələri aşkar edilib. Buradakı daş abidələr Şimali Azərbaycanda erkən dövr
türklüyün, atəşpərəstliyin, xristianlığın, VII əsrdən isə İslamın yayıldığı
dövrlərdə yaradılıb. 1930-cu il 8 avqust tarixində Kəlbəcərə inzibati rayon
statusu verilmişdir. İşğala qədər rayonun əhalisi 88 300 nəfər təşkil edirdi.
Rayonun ərazisi 3054 kv.km təşkil edir. Rayonda 1 şəhər, 1 qəsəbə, 145 kənd və
55 inzibati ərazi dairəsi mövcud idi. Lakin 1993-cü il 2 aprel tarixində
Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən Kəlbəcər rayonu işğal
edildi. İşğal nəticəsində 511 dinc sakin öldürüldü, 321 adam əsir götürüldü və
itkin düşdü, həmçinin Kəlbəcərin 60 min nəfər əhalisi respublikanın 56
rayonunun 770 yaşayış məntəqəsində müvəqqəti məskunlaşmağa məcbur oldu. İşğal
nəticəsində onlarla tarixi-mədəniyyət abidəsi, 97 məktəb, 9 uşaq bağçası, 116
kitabxana, 43 klub, 42 mədəniyyət evi, tarix-diyarşünaslıq muzeyi, 9 xəstəxana,
75 tibbi məntəqə, 23 ambulatoriya, 9 aptek, yüzlərlə inzibati bina, minlərlə
mənzil, 100-lərlə maşın, texnika və s. talan edildi, dağıdıldı və rayonun
milyardlarla manatlıq sərvəti Ermənistana daşındı. BMT-nin və ATƏT-in prinsiplərinə zidd olaraq 1999-cu
ildən Kəlbəcər rayonu ərazisində ermənilərin məskunlaşdırılmasına başlanıldı. Kəlbəcərin
işğalından sonra 3205 saylı iclasda BMT Təhlükəsizlik Şurası 822 saylı Qətnamə
qəbul etdi. Qətnamədə bütün işğalçı qüvvələrin Kəlbəcər və Azərbaycanın digər
işğal olunmuş rayonlarından dərhal çıxarılması tələb olunurdu. Lakin rəsmi
İrəvan həmin Qətnaməni icra etmədi, beynəlxalq təşkilatlar isə onun icrasını
tələb etmədi. Azərbaycan xalqı özü beynəlxalq qanunların aliliyini və tarixi
ədaləti bərpa etdi. Kəlbəcər bir güllə atılmadan öz tarixi sahiblərinə qayıtdı.
Kəlbəcərin işğaldan azad edilməsi ilə Azərbaycanda balneoloji turizmin və mədən
sənayesinin inkişafında yeni bir mərhələ başlayacaq. İşğal altında qaldığı
müddət ərzində aparılan qanunsuz istismarın miqyasının dəqiq uçotu aparılaraq,
işğalçı Ermənistan tərəfi beynəlxalq hüququn tələblərinə uyğun olaraq vurulmuş
ziyanı ödəməyə məcbur ediləcək. Bu gün Kəlbəcərdə Azərbaycan bayrağı
dalğalanır. Bu isə o deməkdir ki, Kəlbəcər artıq öz sakinlərinə qucaq açıb, öz
tarixi sahiblərini qarşılamaq üçün hazırdır. Biz əminik ki, Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin uğurlu siyasəti nəticəsində füsunkar
təbiəti, zəngin mədəni irsi olan Kəlbəcər əvvəlki şöhrətini yenidən bərpa edəcək
və Kəlbəcər Azərbaycan balneoloji turizminin, mədən sənayesinin əsas
mərkəzlərindən biri kimi öz şöhrətinə yenidən qovuşacaq. Azərbaycan zəfər çalmış bir
dövlətdir. Bunu bütün dünyaya sübut etdik. Yaşasın bu Zəfəri bizə yaşadan
siyasi liderimiz və rəşadətli ordumuz! Eşq olsun Azərbaycan xalqına! Ceyhunə HÜSEYNOVA, Qazax Rayon Heydər Əliyev Mərkəzinin direktoru
Facebook-da paylaş