Qazax indi təkcə aqrar yox, həm də sənaye rayonudur
Respublika mətbuatı
Qazax haqqında İcra başçısı mənə deyir ki, Daş Salahlı kəndində
üç böyük müəssisə var. Bu müəssisələrdə 1300 adam işləyir. Kəndin əhalisinin
sayı 10 mindir, 1300-ü burada işləyir. Bax, budur bizim gördüyümüz işlər və
sahibkarların gördüyü işlər. İlham ƏLIYEV Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Vaxt
var idi bu yerlərdə sənaye müəssisəsini barmaqla göstərirdilər. Qazax hara,
zavod-fabrik, istehsal hara. Adda-budda kəndlərdə şərab istehsalı ilə məşğul
olan bir-iki zavod fəaliyyət göstərirdi ki, onlar da 90-cı illərin əvvəllərindən
başlayaraq yavaş-yavaş sıradan çıxmışdı. Təbii ki, adamlar da iş yerlərini
itirmişdilər. Sənaye müəssisəsi deyəndə, adda-budda yerlərdə imkanlı adamların əlində
olan daş karxanaları, digər kustar sexlər yada düşürdü ki, oralarda da onların
öz qohum-əqrabaları işləyirdi. Bəs
nə etməli? Necə etmək lazımdır ki, ölkədə kifayət qədər həm iş yerləri
yaradılsın, həm də zəngin yataqlar araşdırılsın, onun xammalı ilə işləyən
istehsal təmayüllü müasir müəssisələr işə düşsün? Bu sual ölkə Prezidenti İlham
Əliyevi həmişə düşündürürdü. Bu mənada Qazax da istisna olmayıb. Çünki Qazaxın
təbii sərvətləri, yataqları o qədər zəngindir ki, onları istifadəsiz qoymaq,
istehsal sahələrinin yaradılması ilə bağlı düşünməmək, əməli iş görməmək qeyri-mümkün
idi. Bilmirəm, Qazaxın Daş Salahlı kəndində olmusunuzmu. Unikal bir kənddir.
Əhalisinin sayı 10 min nəfəri ötüb. Bu kəndin təbii sərvət baxımından nəyi
yoxdur ki?! Kəndin ərazisi əhəng daşı, gil-bentonit, sement xammalı və digər təbii
sərvətlərlə zəngindir. Lakin bu sərvətlərdən 2007-ci ilə kimi necə istifadə olunurdu?
Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, bir-iki daş karxanası, kustar emalatxananın
hesabına burada iş görülürdü. Böyük bir kənddə, demək olar ki, iş yerlərini
barmaqla saymaq olardı. Bəs nəyə görə 2007-ci ili xatırlatdıq? Çünki 2007-ci
ilin mayın 30-da ölkə Prezidenti ilk dəfə Daş Salahlı kəndinə gəldi və məhz bu
səfər dövlət başçımızın Qazaxda yeni iş yerlərinin yaradılması, əhalinin məşğulluğunun
təmin olunması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Yeri gəlmişkən qeyd edək
ki, Azərbaycan Prezidenti sonralar daha iki dəfə bu kəndə gəlib və başqa
profilli müəssisələrin açılışında iştirak edib ki, bu barədə də aşağıda geniş məlumat
verəcəyik. Qayıdaq Daş Salahlıda açılan ilk sənaye müəssisəsinə. Bu, əslində,
Azərbaycan-Rusiya birgə müəssisəsidir və 2006-cı ildə təsis edilib.
"AzRosPromİnvest” MMC Azərbaycanda yeganə müəssisədir ki, yüksək keyfiyyətli
bentonit gil hasilatı və emalı ilə məşğuldur. Elə onun əsasında burada müxtəlif
məhsullar istehsal edir. Müəssisənin xammal bazası kəndin yaxınlığında yerləşən
unikal bentonit gil yatağıdır. Müəssisənin ərazisində 3 korpusdan ibarət zavod
mövcuddur: ilkin emal xətti, dənəvər bentonit istehsalı xətti və bentonit tozu
istehsalı xətti. Zavodun baş direktoru Ələddin Sadıqov deyir ki, hazırda burada
3 növ bentonit gili istehsal edilir. İllik istehsal gücü 480 min ton olan
aktivləşdirilmiş bentonit gili, illik istehsal gücü 48 min ton olan dənəvər
bentonit və illik istehsal gücü 48 min ton olan bentonit tozu. Müəssisənin
illik satış gücü 140 min ton aktivləşdirilmiş bentonit gili, 30 min ton dənəvər
bentonit, 25 min ton bentonit tozundan ibarətdir. Direktor əlavə etdi ki, müəssisənin
xarici satış bazarı əsasən Rusiya Federasiyası, Polşa, Cənubi Koreya, İtaliya,
Yaponiya dövlətləridir. Hazırda müəssisədə 205 nəfər işçi çalışır. Qeyd edək
ki, qabaqcıl elmi-texniki nailiyyətlərə və müasir istehsal potensialına əsaslanaraq
"AzRosProminvest” MMC MDB ölkələrinin bentonit bazarında aparıcı yer tutur və
Avropa Birliyinə məhsulun ixracını həyata keçirir. Məlumat üçün bildirək ki,
Daş Salahlıdakı yataqda bentonit gilinin ehtiyatı 83 milyon tondur.
Rayonda
digər nəhəng sənaye müəssisəsi Qazax sement zavodudur. İldə 1 milyon ton sement
istehsal edir və Azərbaycanın qərb regionunda reallaşmış ən böyük investisiya
layihəsidir. Ölkə Prezidenti bu zavodun da açılışında iştirak etmiş, öz
xeyir-duasını vermişdir. Zavod Azərbaycanda ilk müəssisə olmuşdur ki, 2015-ci
ildə Gürcüstana sement və klinker ixraс etməyə başlamışdır. "Qazax Sement
Zavodu” MMC Daş Salahlı kəndində Avey dağının ətəyində, əhəng daşı yataqlarının
yaxınlığında yerləşir. Zavod Gürcüstan Respublikasından 30 kilometr, Ermənistandan
isə cəmi 8 kilometr məsafədə yerləşir. Qalaq və kisə şəklində müxtəlif sement məhsulları
istehsal etməklə yanaşı, zavodun respublikanın regionlarında 8 beton zavodu və
qum-çınqıl karxanaları da fəaliyyət göstərir. Daş Salahlıdakı zavod və
regionlarda fəaliyyət göstərən digər beton zavodları və qum-çınqıl karxanaları
da nəzərə alınmaqla şirkətdə 700-dən çox əməkdaş çalışır. Zavodda yerli mütəxəssislərlə
yanaşı, istehsal, keyfiyyətə nəzarət və digər sahələrdə Almaniyadan dəvət
olunmuş mütəxəssislər də işləyir. Zavod istehsal prosesini və daşımaları təmin
edəcək geniş infrastruktur və uzunmüddətli xammal ehtiyatları ilə təmin
edilmişdir. Müəssisə yaradılmış infrastruktur və çoxşaxəli logistika sistemindən
istifadə edərək Azərbaycanın istənilən ərazisinə sement-klinker satışını həyata
keçirir. Zavodun əsas üstünlüklərindən biri sement istehsalı üçün tələb olunan
xammal bazasının həm yaxınlıqda yerləşməsi, həm də zəngin və yüksək keyfiyyətli
olmasıdır. Məlumdur ki, sement istehsalının əsas xammalı əhəngdaşıdır. Burada
hasil edilən əhəngdaşı sement istehsalı baxımından Azərbaycanda ən keyfiyyətli əhəngdaşıdır.
Bu əhəngdaşı yataqlarının sahəsi 135 hektar, ehtiyatı isə 196 milyon tondur və
zavoddan 2-5 kilometr məsafədə yerləşir. Digər zəruri xammal olan gil yataqları
isə zavoddan 5-8 kilometr aralıdadır. Sement istehsalı üçün digər lazımi
materiallar olan gips və dəmir filizi tozu isə müvafiq olaraq Goranboy və Daşkəsəndə
yerləşən hasilatçı müəssisələr tərəfindən təmin edilir. Müştərilərə daha üstün
xidmət göstərilməsi üçün zavodun respublikada ilk dəfə istifadəyə verilmiş
mobil beton laboratoriyası fəaliyyət göstərir. 2019-cu ildə aparılmış
islahatlar və istehsalata yönəldilmiş investisiya nəticəsində zavodda yeni
avadanlıqlar quraşdırılaraq, istehsal gücü artırılmış, qaz və işıq sərfiyyatı
azaldılaraq, Avropa ölkələrinin sement zavodlarının sərfiyyatlarına
uyğunlaşdırılmışdır. "Qazax Sement Zavodu” MMC regionun sosial – iqtisadi inkişafına
da daim öz dəstəyini göstərməkdədir. Belə ki, Tovuz rayonunda inşa olunan ABAD
layihəsi çərçivəsində Qazax Sement Zavodu MMC-nin sponsorluğu ilə "Bitkilərin
qurudulması və emalı müəssisəsi” tam inşa edilərək bütün lazımi avadanlıqlarla
təchiz edilmişdir. Zavod Azərbaycan Güləş Federasiyası ilə sponsorluq müqaviləsi
bağlayaraq Tovuz güləş klubunun maddi-texniki təchizatını da həyata
keçirmişdir. Zavodun həyata keçirdiyi digər bir layihə çərçivəsində regionda
yaşayan orta təhsilli gənclər təcrübə proqramı çərçivəsində zavodda işlə təmin
edilmişdir. Daş Salahlı kəndində gördükləri iş isə hamını razı salır. İndiyədək
kənddə iki bağçanın tamamilə yenidən qurulub istifadəyə verilməsini həyata
keçirdikdən sonra bu günlərdə daha bir bağçanın, 1 nömrəli uşaq bağçasının da
yeni binasının tikintisinə başlamağı öhdəsinə almışdır. Rayon rəhbərliyinin və
zavod nümayəndələrinin iştirakı ilə inşa olunacaq sahəyə baxış keçirilmiş,
layihə ətrafında fikir mübadiləsi aparılmışdır. Zavod rəhbərliyi Qazax
rayonunun sərhədyanı kəndlərində yaşayan şəhid ailələri və aztəminatlı ailələrə
daim baş çəkir, bayram və əlamətdar günlərdə onlar ziyarət olunur, bayram
payları və s. verilir. 2019-cu ilin aprelində Londonda Birləşmiş Krallığın
Nailiyyətlər Forumunun keçirdiyi təltif mərasimində "Qazax Sement Zavodu” MMC
"Ən yaxşı regional müəssisə”, MMC İdarə Heyətinin sədri Vüqar Süleymanov isə
"İlin meneceri” seçilmişdir. Qazax
rayonunda yeni fəaliyyətə başlayan və "Mətanət A” şirkətinə məxsus "Azerlime” əhəng
zavodunun da işindən söhbət açmamaq mümkün deyil. İş elə gətirdi ki, regionda
yerləşən tikinti-quruculuq işlərində mühüm rol oynayan bu müəssisənin açılışı
dünyanı cənginə alan pandemiyanın başlandığı dövrə düşdü. Cari ilin martında
ölkə Prezidentinin iştirakı ilə fəaliyyətə başlayan və rayonun Daş Salahlı kəndində
yaradılan bu müəssisə inşaat materiallarının istehsalı sektorunda 20 ildir ki,
uğurla fəaliyyət göstərir. Perspektiv layihələrdə illik istehsal gücü 300 min
ton olan zənginləşdirilmiş kvars qum zavodunun və illik istehsal gücü 200 min
kubmetr olan yüngül bloklar zavodunun tikilməsi də nəzərdə tutulur. Bu
zavodların yaradılmasına, bütövlükdə, 90 milyon manat investisiya qoyulacaq və
dövlətin güzəştli kreditlərindən də istifadə olunacaq. Zavodların yaradılması nəticəsində
1000-ə yaxın daimi iş yeri açılacaq. Zavodda əsasən yerli xammaldan istifadə
olunur və hazırlanan məhsulların 60 faizi daxili bazarın tələbatının ödənilməsi,
40 faizi isə ixracat üçün nəzərdə tutulub. Bu müəssisədə istehsal olunan
keyfiyyətli əhəng məhsulundan metallurgiya, qida, əczaçılıq, su təmizlənməsi, kənd
təsərrüfatı, səhiyyə, kimya, plastik məmulat, şüşə və mədən sənayeləri kimi
vacib sektorlarda istifadə edilir. Zavodda istehsal olunan yeni növ "Azerlime”
suvaq üçün əhəng məhsulu inşaat sektorunda inqilabi yenilikdir. Müəssisənin
istehsal prosesində ekoloji təmiz məhsul əldə etməyə və enerjiyə qənaətə xüsusi
diqqət yetirilir. Bu isə öz növbəsində, məhsulun maya dəyərini aşağı salır. Qazaxda
sənayenin inkişafından yazarkən xalçaçılıqdan söz açmamaq mümkün deyil. Çünki
Qazax daim özünün xalçaları ilə dünyada tanınıb. Ümumiyyətlə, Qazax xalçaçılığa
üstün istiqamət verilən bölgələrimizdən biridir. Vaxtilə burada hər xalçanın
toxunuşu əsl el bayramına, mühüm hadisəyə çevrilib. Qazaxın Abbasbəyli, Ağköynək,
Daş Salahlı, Canalı, Cəfərli, Çaylı, Xanlıqlar, Kosalar, Qazaxbəyli kəndlərində
"Ulduzlu Qazax”, "Qarayazı”, "Qaraqoyunlu”, "Ləmbəli”, "Faxralı”, "Çəlikli”, "Karvansara”,
"Qaraçöp”, "Çərxi-fələk”, "Namazlıq” kimi xalça, palaz, kilim və digər bu kimi
xalçalar toxunub. Maraqlıdır ki, "Azərxalça”ASC-nin Qazax filialı açılarkən ilk
növbədə məhz həmin kəndlərin və Qazax şəhərinin sakinlərinə üstünlük verilib.
Qeyd edək ki, qədim el sənətlərindən olan xalçaçılığın inkişafına xüsusi önəm
verən Prezident İlham Əliyevin diqqət və qayğısı sayəsində artıq bir çox bölgələrdə
xalça filialları fəaliyyət göstərir. Ölkə başçısı həmişə vurğulayır ki, bu
fabriklərin açılması xüsusilə qadınların işlə təmin olunmasında müstəsna əhəmiyyətə
malikdir. Bu baxımdan Qazaxdakı xalça fabriki də fərqlənir. Müəssisədə əsasən
Ağstafa, Qazax və Tovuz rayonlarının yaşayış məntəqələrindəki orijinal xalça
çeşnilərinin toxunmasına üstünlük verilir. Bu çeşnilər dünya muzeylərində, şəxsi
kolleksiyalarda mühafizə olunan, həmçinin respublikamızın ayrı-ayrı bölgələrindən
toplanılan qədim xalçalar əsasında "Azərxalça"nın rəssamları tərəfindən
hazırlanıb. "Azərxalça” MMC-nin Qazax filialının rəisi Razim İbrahimovla söhbət
zamanı öyrəndik ki, o, özü də, valideynləri də, elə ulu babaları da
xalçaçılıqla məşğul olublar, onun incəliklərini dərindən bilirlər. O, dedi ki,
filialın kollektivi ölkə Prezidentinin müəssisəyə gəlib onun işi ilə
maraqlanması, iş şəraiti ilə yaxından tanış olması hər bir xalçaçını hədsiz
ruhlandırmışdır. –
Əslində, xalça toxumaq böyük sənət aləminə baş vurmaqdır. Digər tərəfdən, bu
işlə məşğul olan adamlarda elə maraqlı, müsbət keyfiyyətlər formalaşır ki, məəttəl
qalırsan. İstənilən əsəb xəstəsi, çox yox, ikicə ay xalça toxunuşu ilə məşğul
olsun, o, tamam sağalacaq… Filial rəisinin bu arqumentləri bizi də
maraqlandırdı. Amma toxucuların işini yaxından izləmək mümkün olmadı. Hazırda
koronavirusa görə sexlərdə sakitlikdir. Lakin yaxın günlərdə filial yenidən öz
qaynar həyatına qatılacaq. İndi burada inzibati-texniki işçilər də daxil
olmaqla 160 nəfər çalışır. İşçiləri filiala onlar üçün ayrılmış xüsusi
avtobuslar gətirib aparır. Qazaxda iş görmək istəyən xarici və yerli şirkətlər
çoxdur. Məsələn, iki il qabaq Türkiyənin məşhur "Gedik-Carçı” şirkəti Azərbaycanda
ilk dəfə elektrod zavodu inşa etdi, yeni iş yerləri yaradıldı. Maraqlı, həm də
fəxr ediləsi bir haldır ki, bu şirkət ilk xarici sərmayəsini məhz Azərbaycana
yatırıb. Gələcəkdə bu sərmayənin həcminin 30 milyon manatadək artırılacağı
haqqında məlumat verilib. Qazaxın aqrar rayon olmaqla yanaşı, həm də artıq sənaye
rayonuna çevrilməsini konkret rəqəmlərdə də görmək mümkündür. Bir fikir verin,
görün beş-on il qabaq bu qədər sənaye məhsulu istehsal etmək mümkün idimi? Keçən
il rayonda müəsisələr tərəfindən 36622 ton tikinti daşı istehsal olunub və
hamısı satılıb. Əmtəəlik gil istehsalı 201722 ton olmuş, 177609 ton gil
satılmış və 2020-ci ilin yanvar ayının 1-nə əvvəlki dövrlərdə yaranmış ehtiyatlar
da nəzərə alınmaqla 168555 ton gil, 10,7 min dekalitr təmiz spirt, 44,4 ton
dondurulmuş meyvə tərəvəz qalığı olmuşdur. İl ərzində 120 kvadratmetr xalça,
mebel istehsalı ilə məşğul olan müəssisələr tərəfindən 2880 ədəd yataq mebel dəsti,
3328 ədəd qonaq otağı üçün mebel istehsal olunub satılmışdır. Konservləşmiş
meyvə-tərəvəz istehsalı 135 ton, satışı isə 181,4 ton olmuşdur. Sənaye müəssisələrində
siyahı tərkibində olan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı əvvəlki illə
müqayisədə 36,2 faiz artaraq 454,9 manat olmuşdur. Orta aylıq əməkhaqqı dövlət
sektorunda 437,2 manat, qeyri-dövlət sektorunda isə 464,3 manat təşkil
etmişdir. Bu, bir fakdır ki, ölkə Prezidentinin uzaqgörən siyasəti nəticəsində
bu gün Qazax sənayenin inkişaf etdiyi regiona çevrilib. Özü də bu işlər ölkə
başçısı tərəfindən o qədər ustalıqla, məntiqlə həyata keçirilib ki, illər keçəcək
bu açılan müəssisələrin faydası nəsildən-nəsilə ötürüləcək və bu yolun nə qədər
düzgün və ağıllı düşünülmüş yol olduğu bir daha bilinəcək. Yəqin fikir verdiniz,
Azərbaycan Prezidenti regionlarda infrastrukturu yaxşılaşdırmadan nə xarici iş
adamlarına müraciət etdi, nə də yerli sahibkarlara. "Qazax rayonunda elektrik
enerjisi ilə bağlı problem yoxdur, 100 faiz təmin olunub. Qazlaşdırma ilə bağlı
da problem yoxdur. Qazax rayonu qazla 100 faiz təmin edilib. Bu gün Qazaxda
yolların 85 faizi təmirlidir. Əgər bu sahələrdə problem olsaydı, heç bir
sahibkar buraya gəlib pul qoymazdı, o cümlədən də siz. Başqa yer tapardınız,
gedərdiniz başqa ölkələrə, harada ki, bu infrastruktur var. Ona görə bunu biz
yaratmışıq ki, insanlar yaxşı, rahat yaşasınlar və sahibkarlar vəsait
qoysunlar”. Dövlətimizin başçısının Qazaxda bu ilin martında dediyi sözlərdir.
Doğrudan da, Qazax bu gün ən inkişaf etmiş rayonlardan birinə çevrilib. Hazırda
böyük bir layihənin – su və kanalizasiya xəttinin çəkilişinin icrası sürətlə
gedir. Burada bəzi yerlərdə müşahidə etdiyimiz kimi qazılan yollar, binaların həyətləri
uzun müddət açıq, bərbad vəziyyətdə saxlanılmır. Çünki bu işlərə Rayon İcra Hakimiyyətinin
başçısı şəxsən nəzarət edir. Çəkiliş qurtaran kimi asfalt işləri görülür, nümunəvi
məhəllələr yaradılır, yaşayış binalarının həm daxili, həm də xarici görünüşü
yenilənir. Rəcəb müəllim deyir ki, istər kənd təsərrüfatında çalışan olsun, istərsə
də sənaye müəssisəsində, o, ilk növbədə Qazax sakinidir. Ona görə də onun məişət
şəraitindən tutmuş iş şəraitinə kimi rayon icra hakimiyyətinin diqqətində
olmalıdır. Onu da qeyd edək ki, Rəcəb Babaşov yuxarıda söhbət açdığımız sənaye
müəssisələrinə tez-tez baş çəkir, problemləri, işləri ilə maraqlanır, işçilərin
müraciətini dinləyir, yeri gələndə öz kömək əlini uzadır. –
Qazax cənab Prezidentimizin öz əlləri ilə qurduğu, inkişaf etdirdiyi məkandır.
Bunu rayonda hamı bilir və hədsiz minnətdarlığını bildirir. Gərək bu etimadı
biz də vicdanlı işimizlə doğruldaq... Hamlet QASIMOV, "Xalq qəzeti”nin bölgə müxbiri 6 sentyabr 2020-ci il
Facebook-da paylaş