Ölkədə medianın inkişafına xidmət edən önəmli təşəbbüs
Azərbaycan cəmiyyətinin inkişafına öz töhfəsini
verən milli mətbuat tarix boyu maariflənmədə, milli düşüncənin formalaşmasında
mühüm rol oynayıb. Ötən əsrin sonlarında Azərbaycanı müstəqilliyə aparan yolda
da mətbuat fəal iştirak edib, dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra isə
demokratik cəmiyyətin tərkib hissəsi kimi inkişaf yolu keçib. Ümumilli Lider
Heydər Əliyevin Fərmanı əsasında 1998-ci il avqustun 6-da senzuranın ləğvi isə
milli mətbuatın inkişafında yeni mərhələnin əsasını qoyub. Mətbuat sahəsində yaradılmış ənənələri daha da
möhkəmləndirən Prezident İlham Əliyevin xüsusi diqqəti və qayğısı nəticəsində
isə kütləvi informasiya vasitələrinin fəaliyyətində dövrün çağırışlarından
irəli gələn yeni keyfiyyət mərhələsi başladı. Bu dövr ərzində Azərbaycan
mediası özünəməxsus inkişaf yolu keçib, ölkəmizdə və dünyada baş verən
hadisələrlə bağlı cəmiyyətin məlumatlandırılması, xalqımızın haqq səsinin dünya
ictimaiyyətinə çatdırılması istiqamətində məqsədyönlü fəaliyyət göstərib. Vətən müharibəsindən sonra
ölkəmizdə dövlət-cəmiyyət, dövlət-media, media-cəmiyyət münasibətlərində də
yaranmış yeni reallıqlar bu sahənin qanunvericilik bazasının yenilənməsinə də
böyük təlabat yaratmışdı. Azərbaycanda 1999-cu ildə qəbul olunmuş və hazırda
qüvvədə olan "Kütləvi informasiya vasitələri haqqında” qanun bu günə kimi 79
dəfə dəyişdirilib və müasir çağırışlarla uzlaşmır. Tarixi qələbəmizlə
yekunlaşan Vətən müharibəsinin başa çatmasından qısa müddət sonra Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti tərəfindən "Azərbaycan
Respublikasında media sahəsində islahatların dərinləşdirilməsi haqqında” Fərmanın
imzalanması, Medianın İnkişafı Agentliyinin yaradılması və "Media haqqında”
qanun layihəsinin hazırlanması barədə tapşırığın verilməsi milli informasiya məkanında
davamlı inkişafa nail olunmasının dövlət üçün prioritet təşkil etməsinin göstəricisidir.
Media islahatları və onun əsas tərkib hissəsi olan "Media haqqında” qanun layihəsinin
hazırlanması dövlətin siyasi iradəsini təcəssüm etdirir. "Media haqqında”
qanun Azərbaycan mediasının inkişafı üçün yeni imkanlar və yeni mərhələ deməkdir.
Qanun layihəsinin mahiyyəti və həssaslığı nəzərə alınmaqla, layihənin
hazırlanması prosesində çoxsaylı media nümayəndələri və ekspertləri ilə fikir
mübadiləsi aparılmış, 800-yə yaxın media subyekti, jurnalist və ekspertlə layihənin
müzakirəsi təşkil olunmuşdur. Yeni qanun layihəsi
media subyektlərinin dəqiq təsnifatını verir və eyni zamanda jurnalistin sosial
portretini müəyyənləşdirən vasitə kimi çıxış edir. "Media haqqında”
qanun layihəsi dövlət-media münasibətlərində əsas elemetlərdən biri kimi hüquqi
mənzərənin dəqiqləşməsinə öz töhfəsini verəcəkdir. Qanun jurnalistika peşəsinin
ciddi mahiyyət qazanmasına təkan verəcək, ictimaiyyətdə jurnalistikaya və
jurnalistlərə qarşı formalaşmış neqativ təsəvvürlərin aradan qaldırılmasına şərait
yaradacaq, ictimaiyyət və media arasında qarşılıqlı etimadın güclənməsini təmin
edəcəkdir. Qanun sosial şəbəkələrin
və blogerlərin fəaliyyətini tənzimləmir. Həmçinin, "vətəndaş jurnalistikası”
adlandırılan və peşə olaraq deyil, hobbi olaraq həyata keçirilən fəaliyyət bu
Qanunun təsir dairəsinə daxil deyil. İnternet televiziyaların lisenziya almaq
üçün müraciət etməsi məcburi xarakter daşımır. Lisenziya almayan internet
televiziyalar öz fəaliyyətlərini maneəsiz davam etdirə biləcəklər. Çap
mediası və onlayn media subyektinin təsis edilməsi üçün dövlət orqanlarından
(qurumlarından) icazə tələb olunmur. Media Reyestrinə
daxil edilmək üçün tələb olunan məlumatlar mahiyyət etibarı ilə mətbu nəşrlərin
uçotu zamanı tələb olunan məlumatlardır, sadəcə müasir dövrün çağırışlarına
uyğunlaşdırılmışdır. Onsuz da bu məlumatlar və sənədlər media subyektlərində
mövcuddur, reyestr sadəcə onları vahid bazada toplayır və pərakəndəliyin
qarşısını alır. Çünki dağınıq və səpələnmiş məlumatlar medianın inkişafına dəstək
layihələrinin həyata keçirilməsinə və bu istiqamətdə səmərəli fəaliyyətin təşkil
edilməsinə mane olur. Çap mediası
subyektlərinin fəaliyyətə başlamazdan əvvəl bu barədə məlumat verməsi yeni bir
prosedur deyil və artıq bu istiqamətdə çoxillik təcrübə mövcuddur. Sadəcə
hazırda bu məlumatların sistemləşdirilməsi, müvafiq yanaşmanın onlayn media
subyektlərinə də tətbiq olunması və sistemləşdirilmiş məlumatlar bazasının Media
Reyestri adlandırılması nəzərdə tutulmuşdur. Media Reyestrinin məqsədi media
subyektlərinin sayının müəyyənləşdirilməsi, bununla da media subyektlərinin və
onların işçilərinin hüquqlarının müdafiəsi mexanizminin formalaşdırılması,
akkreditasiya prosedurunun daha sürətli və səmərəli həyata keçirilməsinin təmin
edilməsi, bu sahədə fəaliyyətin stimullaşdırılmasıdır. Media Reyestrinə daxil
edilmiş jurnalistlərə vahid jurnalist vəsiqəsinin təqdim olunması könüllülük
prinsipi əsasında həyata keçirilsə də, media mühitinin sağlamlaşmasına müsbət təsir
göstərəcəkdir. Medianın İnkişafı Agentliyi tərəfindən veriləcək jurnalist vəsiqəsi
olmasa da, şəxs jurnalist kimi fəaliyyət göstərə bilər. Media subyektləri
onlarla işləyən jurnalistlərə özlərinə məxsus vəsiqələri verməkdə tam sərbəstdirlər. Tələb olunan rəsmi
məlumatın məqsədi həm media subyektlərinin, həm də jurnalistlərinin fəaliyyətinin
daha səmərəli təşkilini və onların hüquqlarının ən yüksək səviyyədə müdafiəsini
təmin etmək, heç bir qanuni əsas olmadan özünü media subyekti və ya jurnalist
kimi təqdim edən və qeyd olunan statusdan sui-istifadə edən şəxslərin fəaliyyətinin
qarşısını almaqdır. Media Reyestrinin
aparılması nəticəsində keyfiyyətli xəbər istehsalını təmin etmək, bu sahədə
stimullaşdırıcı tədbirləri həyata keçirmək mümkün olacaq, kütləvi
informasiyanın əldə olunması, ötürülməsi, istehsalı və yayımı fəaliyyətini təsadüfi
və qeyri-müntəzəm şəkildə həyata keçirən, əsas istiqaməti media sahəsində fəaliyyətin
həyata keçirilməsi olmayan subyektlər media subyekti hesab edilməyəcəkdir. Beləliklə,
güzəşt və imtiyazların tətbiq oluna biləcəyi media subyektlərinin və jurnalistlərin
dairəsi müəyyənləşəcək, bu istiqamətdəki fəaliyyətin həcmi və əhatə dairəsi
planlaşdırılacaqdır. İnformasiyaya dair tələblərin müəyyənləşdirilməsi, eyni zamanda ciddi
medianın yaralı yeri olan müəllif hüquqlarının qorunmasına hüquqi təminatın
verilməsi media subyektləri arasında sağlam rəqabət mühiti formalaşdıracaqdır.
Media subyektlərinin istehsal etdikləri məhsullar üzərindəki müəlliflik
hüquqlarının qorunması təmin ediləcək, media subyektlərinin bir-birlərindən xəbər
"oğurlamaq” vərdişləri aradan qaldırılacaq, xəbər uğrunda mübarizə və xəbər
yaratmaq bacarıqlarının inkişafı təşviq ediləcəkdir. Qanun layihəsində nəzərdə tutulan müddəalar informasiya mühitinin
milliləşdirilməsini və daxili informasiya məkanının təhlükəsizliyini təmin etməyə,
milli media məhsulunun istehsalını stimullaşdırmağa, yerli medianın inkişafına
təkan verməyə, nəticə etibarı ilə Azərbaycan həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə
çatdırılmasına daha geniş şərait yaradacaqdır. Rauf KAZIMOV, Qazax rayon Valeh Musayev adına İkinci Şıxlı kənd tam orta məktəbin
direktoru
Facebook-da paylaş