Konstitusiya dövlətin ali qanunudur
Konstitusiya dövlətin ali qanunudur. Ali hüquqi qüvvəyə malikdir. Dövlətin siyasi, hüquqi və iqtisadi sistemlərin əsaslarını təsbit edir. Vətəndaşların hüquq və
azadlıqlarını elan edir və zəmanət verir Hər bir ölkənin tarixində ictimai-siyasi
əhəmiyyət kəsb edən hadisələrdən biri də Konstitusiyasının, yəni dövlətçiliyin
və cəmiyyətin fəaliyyətinə hüquqi təminat yaradan əsas qanunlar toplusunun qəbul
edilməsidir. Müstəqil Azərbaycan Respublikasının ilk
Konstitusiyasının qəbul edilməsindən 26 il ötür. 1918–1920-ci illərdə 23 ay
mövcud olmuş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövlətin əsas Qanununu qəbul edə
bilməmişdi. Ona görə Azərbaycanın ilk Konstitusiyası 1921-ci il mayın 19-da I
Ümumazərbaycan Sovetlər Qurultayında qəbul edilib. SSRİ-nin
yaradılması ilə əlaqədar 1925-ci il martın 14-də IV Ümumazərbaycan Sovetlər
Qurultayında Konstitusiyaya əlavə və dəyişikliklər qəbul olunub. 1927-ci il
martın 26-da V Ümumazərbaycan Sovetlər Qurultayında Azərbaycan SSR-in növbəti
Konstitusiyası təsdiq edilib. 1936-cı ildə SSRİ-nin yeni Konstitusiyasının
qəbul edilməsi ilə əlaqədar 1937-ci il martın 14-də IX Ümumazərbaycan Sovetlər
Qurultayının qərarı ilə Azərbaycan SSR-in yeni Konstitusiyası qüvvəyə minib. 1977-ci ildə SSRİ-nin yeni
Konstitusiyası qəbul edildikdən sonra Azərbaycan SSR-in yeni Konstitusiya
layihəsi hazırlanıb. 1978-ci il aprelin 2-də həmin layihə ilə əlaqədar
Azərbaycan SSR Ali Sovetində məruzə ilə çıxış edən Ümummilli Lider
Heydər Əliyevin təklifi ilə 73-cü maddə aşağıdakı redaksiyada verilib:
"Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir”. 1978-ci il aprelin 21-də Azərbaycan SSR-in
sonuncu Konstitusiyası qəbul olunub. Burada Azərbaycan dilinə dövlət dili
statusunun verilməsi Ümummilli Lider Heydər Əliyevin xalq qarşısında tarixi
xidmətlərindən biridir. Həmin Konstitusiyaya 1980-ci illərin ikinci yarısından
etibarən çoxsaylı əlavə və dəyişikliklər edilib. Bunun nəticəsində ilkin
redaksiyaya münasibətdə əhəmiyyətli dərəcədə dəyişikliyə uğrayan Konstitusiya
1995-ci ildə müstəqil Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası qəbul
edilənədək qüvvədə olub. Dövlət
müstəqilliyinin bərpa olunduğu ilk illərdə ölkədə bütün sahələrdə yaşanan
xaosdan, Azərbaycanı parçalanmaq təhlükəsindən xilas etmək üçün xalqın
hakimiyyətə dəvət etdiyi Ulu Öndər Heydər Əliyevin böyük uzaqgörənliklə,
cəsarətlə həyata keçirdiyi əsaslı islahatlar respublikamızı inkişaf yoluna
çıxarmaqla yanaşı, qanunların aliliyini təmin edən, hüquqi, dünyəvi dövlət
quruculuğuna yol açan yeni milli Konstitusiyanın hazırlanmasına və qəbuluna şərait
yaratdı. Ulu Öndər Heydər Əliyev bu barədə danışarkən deyirdi: "Biz elə bir
layihə hazırlamalı və nəhayət, elə bir Konstitusiya qəbul etməliyik ki, o,
müstəqil Azərbaycan Respublikasının demokratik prinsiplər əsasında uzun müddət
sabit yaşamasını təmin edən Əsas Qanun, tarixi sənəd olsun. Hakimiyyət bölgüsü
– ali icra, qanunvericilik, məhkəmə hakimiyyəti - bunlar hamısı xalqın
iradəsinə söykənməli, seçkilər yolu ilə təmin olunmalıdır. Ümummilli Lider
Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə Konstitusiya komissiyası tərəfindən müstəqil
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası layihəsi hazırlanmışdır. Konstitusiyamızda
və milli ideologiyamızda dövlətçilik maraqları, milli birlik və vətəndaş
həmrəyliyi prinsipləri ilə yanaşı, həm də yeni vətəndaş amilinə - millətini və
xalqını sevən, dövlətinin yolunda hər bir fədakarlığa hazır olan, milli-mənəvi
dəyərlərini yaşadan, dövlət dilini bilən və sevən, ədalətli və təşəbbüskar,
fəal mövqeli və iradəli Azərbaycan vətəndaşı yetişdirilməsi ideyasına xüsusi
önəm verilib. Heydər Əliyev Azərbaycan gənclərini sərbəst düşüncə tərzinə
malik, cəmiyyətdə və dünyada gedən proseslərdən baş çıxara bilən, vətənpərvər,
dövlətçilik təfəkkürü güclü olan savadlı, bacarıqlı, fəal insanlar kimi
görürdü. Ümummilli Lider deyirdi: "Biz elə bir nəsil yetişdirməliyik ki, o, öz
dövlətini sevsin, onu qorumağı, yaşatmağı və bütün dünyada layiqincə təmsil
etməyi bacarsın. Gənc nəsil öz milli adət-ənənələrinə sadiq olmalı, ana dilini,
milli mədəniyyətimizi dərindən öyrənməli, eyni zamanda, bəşəri dəyərləri
mənimsəməlidir”. Müstəqil
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası ölkəmizdə demokratik, hüquqi, dünyəvi
dövlət quruculuğu prosesinə hüquqi baza yaratdı və onun inkişafına güclü təkan
verdi. Konstitusiya qəbul edilən gün - noyabrın 12-də respublika parlamentinə
ilk dəfə çoxpartiyalı sistem əsasında demokratik seçkilər də keçirildi. 1995-ci il
noyabrın 12-də keçirilmiş referendumda seçicilərin 86 faizi iştirak etmiş və
onların 91,9 faizi Konstitusiyanın qəbul edilməsinin lehinə səs vermişdir.
Dövlətin Əsas Qanunu 1995-ci il noyabrın 27-də qüvvəyə minmişdir. Konstitusiya
qəbul edilən gün - noyabrın 12-də respublika parlamentinə ilk dəfə çoxpartiyalı
sistem əsasında demokratik seçkilər də keçirildi. İlk Konstitusiyanın milli
dövlətçilik tarixində müstəsna əhəmiyyəti nəzərə alınaraq, Ulu Öndər Heydər
Əliyevin 1996-cı il 1 noyabr tarixli Fərmanına əsasən hər il noyabrın 12-si
Konstitusiya Günü kimi qeyd edilməyə başlandı. Ofeliya SALMANOVA,
Facebook-da paylaş